پرورش تفکر خلاق در کودکان

تفکر خلاق چیست؟

تفکر خلاق را می‌توان نگاه به مسائل و اتفاقات اطراف، از چشم اندازی متفاوت تعریف کرد که گاه شاید در نگاه اول با آنچه در ذهن اطرافیان نهادینه شده است تفاوت داشته باشد. به عبارت دیگر تفکر خلاق، الگوهای ذهنی قبلی فرد را در هم می‌ریزد. فرد خلاق در مواجهه با مشکلات متوقف نمی‌شود بلکه به دنبال یافتن راه‌های جدید می‌گردد.

برخی از افراد به شکل ذاتی، خلاق‌تر از دیگران به نظر می‌رسند، اما به آن معنی نیست که افراد دیگر نمی‌توانند این مهارت را در خود ایجاد کنند. خلاقیت نیز همچون سایر مهارت‌ها، نیازمند تمرین است. یکی از این تمرین‌ها، دقت زیاد به محیط پیرامون و یافتن ابعاد جدیدی از یک موضوع یا اتفاق است. این مساله، خود بیان گر اهمیت قدرت تحلیل در رویارویی با موضوعات است.

هوش و خلاقیت کودکان

انسان وقتی که متولد می‌شود، قادر است به هر سمت و سویی برود. اگر او را از همان کودکی در هر مسیری قرار دهید، تا پایان آن می‌رود. فرقی نمی‌کند، با قرار دادن او در مسیری که می‌خواهید، می‌توانید از آن یک مدیر، کارگر، دلان بورس، کماندوی ارتش و… بسازید. از آنجایی که انسان موجود اجتماعی هست، تمام تلاش خودش را می‌کند تا با آن محیط سازگار شود تا بتوانند بخشی از آن باشد.

با توجه به مطابی که در قسمت بالا گفته شد، کودک از پس هر کاری بر می‌آید. تنها کاری که باید انجام دهید، قرار دادن او در مسیری که می‌خواهید و حمایت از او است. به این حمایت خیلی دقت کنید، چون اگر این حمایت را حذف کنید، کودک شما از ادامه دادن مسیر منصرف می‌شود و خودش را گمراه می‌کند.

همانطور که می‌دانید، هر کسی که در دنیا به موفقیتی رسیده؛ در کارهای خودش خلاقیت به خرج داده. در اصل با کار کردن بر روی آن ایده خلاقانه توانسته به آن چیزی که انتظار داشته است برسد. مثلاً همین صنعت کامپوترهای خانگی. این که قطعات کامپیوتری به آن بزرگی کوچک شوند، خود انتقلابی در خلاقیت بود. در ادامه به یکسری راهکارهای عملی در رابطه با این که چگونه تفکر خلاقیت کودکان را گسترش دهید، ارائه شده است که می‌تواند خیلی به شما کمک کند تا کودکی خلاق‌تر داشته باشید. البته، این راهکارها فقط مختص به کودکان نیست و ما بزرگسالان هم می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم. انگار با این راهکارها خودمان را به کودکی می‌بریم و در ایده های کودکانه خود می‌قلتیم.   

راه‌های رشد مهارت خلاقیت در کودک

در این جا فهرستی از کارهایی که شما به عنوان پدر یا مادر می‌توانید انجام دهید تا ذهن کودک خود را برای درک مسائل اطراف به کار گیرید و او را به سمت رشد مهارت‌های مرتبط با خلاقیت سوق دهید عنوان می‌کنیم:

1- از کودک سؤال‌هایی بپرسید که جواب آن تنها به”بله” و “خیر” ختم نشود

فرض کنید کودک در حال کشیدن نقاشی درباره طبیعت است. می‌توانید در حین کار، از او سوالاتی درباره نقاشی بپرسید. مثلاً اگر از او بپرسید اگر در این جا باران بیاید، تو چه لباسی می‌پوشی؟ یا اگر برف می‌آمد، حیوانات نقاشی تو کجا می‌رفتند؟

2- به کودک حق انتخاب بدهید

به این معنا که از او بخواهید خودش در مورد مساله پیش آمده تصمیم بگیرد. البته این تصمیمات باید زیر نظر شما بوده و خطری برای کودک به همراه نداشته باشد.

3- از بازی و  نمایش کمک بگیرید

بازی علاوه بر تخلیه هیجانات کودک، او را با نقش‌ها و وظایف افراد آشنا می‌کند. مثلاً برای آموزش حیوانات اهلی، کودک نقش حیوان مورد علاقه‌اش را بازی کند.

4- به کودک اجازه ابتکار بدهید

شیء یا وسیله‌ای را در نظر بگیرید و از او بپرسید از این وسیله چه استفاده‌های دیگری می‌توان کرد. مثلاً (صندلی ناهار خوری به جای صندلی ماشین یا کارتن خالی  به جای خانه)

5- به کودک اجازه اشتباه کردن بدهید

اشتباه کردن را فرصتی برای رسیدن به راه حل تازه در نظر بگیرید و نه عدم موفقیت او. کودک را به خاطر اشتباهش سرزنش نکنید، در عوض غیرمستقیم او را متوجه اشتباهش کنید.

6- موسیقی را فراموش نکنید

مثلاً از کودک بخواهید با دهان خود آهنگ مورد علاقه‌اش را تولید کند و حرکت‌هایی هماهنگ با آن انجام دهد، مثلاً شکل حرکت حیواناتی که شما نام می‌برید را با بدنش انجام بدهد. مثلاً برای پرنده، حرکت دست‌ها یا برای اسب، دویدن.

7- قوه تخیل کودکتان را قلقلک دهید

برای این منظور می‌توانید از سؤالات زیر هم کمک بگیرید.

• اگر همه کفش‌های دنیا یک اندازه بودند چه اتفاقی می‌افتاد؟
• اگر گاوها به جای طویله در جنگل زندگی می‌کردند یا خرس‌ها می‌توانستند پرواز کنند چه اتفاقی می‌افتاد؟
• چرا وقتی می‌خوابیم چشم‌هایمان بسته است؟
• اگر یک بچه هیچ وقت دندان در نیاورد چه اتفاقی می افتد؟
• اگر هر روز باران ببارد چه اتفاقی می افتد؟
• اگر شب نبود چطور؟

8- مهارت‌های اجتماعی کودک را می‌توانید در خانه هم، به او یاد دهید

در مواردی که امکان بردن کودک به پارک را ندارید، در خانه یک پیک نیک خانوادگی به راه بیندازید و از کودک بخواهید نقش پدر یا مادر شما را بازی کند و ببیند چه وسایلی را باید برای این کار جمع کند.

9-وسایل دور ریختنی را برای سنجش خلاقیت کودک خود دست کم نگیرید

این وسایل می‌تواند لوله خالی دستمال توالت، نی‌های مصرف شده، خرده پارچه یا کاغذ، ظرف‌های یک بار مصرف، نخ پلاستیکی دور جعبه شیرینی و غیره باشد. مثلاً کودک می‌تواند با استفاده از کاسه‌های یک بار مصرف و نخ پلاستیکی، ترازو بسازد و … .

10-کودک را در کارهای خانه مشارکت دهید

این کار می‌تواند به صورت مشارکت در پختن شیرینی یا غذا و تمیز کردن خانه باشد. مثلاً کودک می‌تواند با کمک خمیر شیرینی، اشیایی شبیه به آنچه در محیط اطرافش می‌بیند درست کند.