بهترین راه درمان خواندن کودکان چیست؟
درمان خواندن با ترکیب حروف
راه درمان خواندن دانش آموزانی که با تشخیص حروف در خواندن کلمات و یا ترکیب حروف مشکل دارند. معلمان و اولیای عزیزاین را در نظر داشته باشند که درمان نارسا خوانی پرزمان ترین درمان می باشد،لذا نکات قبل از درمان در زیر توصیه می گردد.
قبل از هر تزریق هر راهکاری باید نوع مشکل و به اصطلاح سرچشمه ی مشکل را شناخت بدین منظور باید از دانش آموز یک تست حافظه ی بینایی ، شنوایی ، وحافظه ی حرکتی به عمل آورد . حتی معاینه ی پزشکی گوش و چشم
1-آموزش باید انفرادی و با توجه به نارساییهای کودک تنظیم شود.
2-آموزش باید از سطحی از سلسله مراتب یادگیری که درآن کودک مشکل دارد،شروع شود.
3-آموزش براساس آمادگی وانگیزش کودک تنظیم شود.
4-آموزش بر اساس تحمل کودک تنظیم شود.
5-استفاده از روش آموزش چند حسی
6-عدم برنامه ریزی صرفا بر اساس ناتوانی کودک
7-تاکید بر آموزش مهارتهای کلامی وغیر کلامی
8-آموزش وتقویت ادراک در صورت لزوم انجام گیرد واز پیش داوری در مورد چنین آموزشی پرهیز شود.
9-استفاده از نتایج حاصل از آزمایش های روانی وجسمی در تنظیم برنامه ی آموزشی
10-توجه به متغیرهای چون مجاورت کودک با دبگران،سرعت فراگیری موادآموزشی و…….
برای برخورد با مشکل خواندن، یکی از مهم ترین راههایی که مورد توجه و تأیید پژوهشهای فراوان بوده است استفاده از روشهای چند حسی است که با عناوین مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند. مجموعه ای از این روشها در زیر ذکر شده است:
1. کلماتی که برای دانش آموز نارساخوان مشکل ایجاد می کند، از مقوای رنگی تهیه و بر وری مقوای سفید بچسبانید. دانش آموز در مرحله ی اول، این واژه ها را با انگشت خود و در جهت نوشتن واژه لمس و تعقیب می کند و در حین انجام این تمرین، تلفظ واژه را نیز یاد می گیرد.
2. تمرین بالا را با ماسه یا نمک نیز می توانید انجام دهید بدین صورت که دانش آموز درون ظرفی پر از ماسه نمناک، حروف یا واژه ها را بر روی آن با انگشت خود می نگارد و هم زمان آن ها را با صدای بلند تکرار می کند.
3. دانش آموز با استفاده از خمیر، حروف الفبا – علائم نقطه گذاری(علامت سؤال، علامت تعجب و …) –واژه های نامفهوم و مدلی از معنای واژگان را می سازد و تمرین می کند. هدف این تمرینات این است که دانش آموز، معنای واژه ای را که برایش قابل فهم نیست، به صورت تصویر سه بعدی خلق کند. بدین گونه که وی ابتدا طرح و شکل واژه را با خمیر مدل می کند، سپس از مفهوم آن واژه تصویر ذهنی می سازد و آن تصویر ذهنی را با خمیر، به صورت سه بعدی و عینی تبدیل می کند. پس از آن که واژه و مفهوم آن ساخته شد، دانش آموز واژه را با صدای بلند می خواند و در جمله های متفاوتی به کار می برد.
1. معلم کلماتی را که کودک می خواهد بخواند بر می گزیند و این کلمات را با حروف درشت می نویسد.
2. سپس کودک حروف را با انگشتان خود لمس و ردیابی می کند و همراه با آن تلفظ آن حرف را می آموزد. و این عمل را تا هنگامی که کودک بتواند کلمه ای را به صورت جزئی از حافظه ی خود روی کاغذ بیاورد تکرار می کند.
3. در مرحله ی بعد از کودک خواسته می شود تا با این کلمه جمله بسازد و در باره ی کلمه و جمله ی خود توضیح دهد.
4. معلم هر کلمه ای را که کودک یاد می گیرد بر روی کارتی می نویسد و به صورت الفبایی بایگانی می کند و از کودک می خواهد تا در روزهای بعد از آن کلمات در جملات و صحبت های خود استفاده کند.
5. و در نهایت با در اختیار گذاشتن تمام کلمات از کودک می خواهیم تا با نگاه کردن به آنها و ترکیب آنها جملات تازه ای بسازد.
اساسی ترین منظور خواندن فهمیدن است و اگر همین هدف بر آورده شود سایر اهداف آموزش خواندن باکمی کوشش بر آورده می شود(ص 29 انوشه پور).
ا – شناخت حرفها کلمه ها و درک معانی آنها
2 – پرورش قوه ی قضاوت در کودک
3 – ایجاد تواناییهای مطلوب در خواندن
4 – گسترش خزانه ی لغات
5 – آشنایی با ویژگیهای اجتماعی ، فرهنگی ، اخلاقی جامعه خویش و ایجاد قدرت سازگاری با آن
6 – پرورش قوای ذهنی چون تفکّر ، تحلیل و……….
7 – ایجاد علاقه به خواندن انواع کتابها و مطالب نوشتاری ( صـ 67 ناعمی)
8 – توانایی ترکیب اصوات گوناگون
9 – توانایی تفسیرو تعبیر تصاویر و مطالب و حدس زدن معنی لغات در ضمن جمله .
10 – افزایش توانایی فهم و تحلیل مو ضوعهای علمی مانند ریاضیات ، علوم و اصطلاحات علمی
11 –ایجاد حس همکاری ،یگانگی وتعاون بین کودکان و پرورش افراد متعهداز طریق درک وبرداشتهای واقعی از موضوعات.
12 – پرورش توانایی تمرکز افکار و تقویت درجه توجّه وتمرکز ذهن برای نتیجه گیری از موضوع (ص30 انوشه پور).
مراحل یادگیری مهارت خواندن:
از آنجا که جهت تقویت برنامه های آموزش خواندن و نوشتن به کودکان باید توجه کافی به رشد دو مهارت شفاهی زبان (گفتن و شنیدن) را داشت، لازم است که در امر ارتباط چهار مهارت زبانی یعنی گوش دادن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن کوشش کنیم.
یادگیری مهارت خواندن مستلزم کسب مهارت های
الف: بازشناسی دیداری عناصر زبانی اعم از حروف، کلمات و جملات
ب: درک معنای عناصر آن در رابطه معنایی موجود بین آنها
پ: درک پیام جمله و متن می باشد.
آماده سازی کودکان برای کسب مهارت خواندن:
راه های تقویت مهارت خواندن:
برای رفع نقیصه و تقویت مهارت خواندن در دانش آموزان هماهنگی بین سه نهاد خانه، مدرسه و رسانه ها لازم است.
والدین :
آنچه والدین می توانند برای تقویت مهارت خواندن در فرزندانشان انجام دهند عبارتند از: بازی کردن با اسباب بازی های الفبایی، استفاده از رایانه برای انجام فعالیت مربوط به خواندن، تماشای برنامه های تلویزیونی با زیرنویس، خواندن کتاب قصه، شعر و سرود، بازی با کلمات، خواندن تابلوها و علائم راهنمایی و رانندگی در خیابان برای دانش آموز، شرکت دادن کودکان در بحث های خانوادگی و…
رسانه ها:
لازم است برای تقویت فرهنگ مطالعه و افزایش علاقه مندی و به وجود آوردن انگیزه در دانش آموزان، برنامه های ویژه دانش آموزان ابتدایی در صدا و سیما، مانند خواندن داستان و اخبار متناسب با روحیه آنها، نمایش فیلم با زیرنویس تهیه گردد. همچنین روزنامه ها و مجلات ویژه دانش آموزان بیشتر چاپ و تکثیر گردد تا دانش آموزان را به سوی مطالعه سوق دهد.
مدرسه و مربیان:
باید مهارت اولیه کودکان را در زمینه خواندن قبل از ورود به مدرسه ارزیابی کرده و بر این اساس مهدکودک ها و پیش دبستانی ها را هم به ضرورت تقویت سواد خواندن آگاه کنیم.
الگوهای تدریس و ارزشیابی در مدارس ابتدایی، به ویژه در درس فارسی مبتنی بر درک مطلب باشد و این گونه الگوها به معلمان معرفی و اجرای آن خواسته شود. روش های سنتی تدریس که در آنها مهارت خواندن دانش آموزان تقویت می شود احیا گردد، مانند خواندن متون درس فارسی به صورت گروهی و آهنگین که دانش آموزان را ناخواسته بر سر شوق آورده و مهارت خواندن را تقویت می کند. همچنین از رایانه جهت افزایش سواد خواندن دانشآموزان استفاده شود. به عنوان مثال از دانش آموزان خواسته شود در هر هفته حداقل یک بار دانش آموزان مشق خود را بر روی فلاپی تایپ کرده و آن را تحویل معلم دهند.
اشکال مختلف و متفاوت نوشتاری رایج در جامعه به دانشآموزان آموزش داده شود مثلا از آنها خواسته شود نوشته های روی دیوار و یا تیتر روزنامه ها را خوانده و آن را در کلاس برای دانشآموزان بازخوانی کنند و برداشت های خود را از مطالب محتوایی، به بحث بگذارند.
از دانش آموزان خواسته شود در مورد اعیاد و مراسم ملی، مذهبی، حوادث و وقایع روز، باورها و اعتقادات، کشفیات جدید علمی که از رادیو، تلویزیون یا رسانه ای بوده، سخنرانی کنند. بحث و گفت و گو با دانش آموزان دیگر، بازدید از کتابخانه ها نیز در تقویت مهارت خواندن موثر می باشد.
ترمیم نارسا خوانی بینایی
برای درمان این کودکان ازروش فنوتیک استفاده می کنیم.
در این روش آموزش،از صداهای مجزا که تدریجا باهم ترکیب می شوند وکلمات رابوجود می آورند،شروع می کنیم.مربی چند حرف بی صدا راکه ازنظرصدا وظاهر کاملا متفاوتند،مانند”م،س،ت”بر می گزیند.سپس هریک را بر کارتی تایپ می کند،آنگاه با نشان دادن آن حرف به کودک،صدای آن را درمی آورد،وکودک را تشویق به تلفظ صدای آن می کند.بعداز اینکه کودک شکل وصدای حرف راآموخت،از او خواسته می شودبه کلماتی که بااین حرف شروع می شودفکر کند.پس از فراگیری چند حرف بی صدا،فعالیت تغییر می کند،ودر تمرینی دیگرترکیب صداها ونیز حروف با صداوبه دنبال آن جملات ساده وکوتاه ودرنهایت داستان به کودک آموخته می شود.
ترمیم نارسا خوان شنوایی
ذکر این نکته لازم است که هرچند آموزش از طریق شنوایی انجام می شود،اماهدف بهبودبخشیدن به مشکلات بینایی است.لذافعالیت هایی چون: جور کردن تصاویر وکلمات نوشتاری،نقاشی خطوط اصلی کلمات واشیا توصیه می گردد.بدین گونه به کودک می آموزیم که هرکلمه شکل ومفهوم مشخصی دارد.
برای درمان کودکان نارسا خوان شنوایی روش آموزش کل کلمه به صورت نوشتاری توصیه می شود.مثلا” کارتی راکه حاوی عکس “سگ” ونیز کلمه ی سگ است به کودک نشان می دهیم وهمزمان کلمه را بیان می کنیم وازاومی خواهیم کلمه را تکرار کند.یادر آموزش کلمه ” پریدن”از کودک می خواهیم که عملا بپرد وبلافاصله کارت حاوی کلمه ی پریدن را به اونشان می دهیم واوراتشویق به تلفظ آن می کنیم
مشکلات واجی و تشخیصی کلمه :
1- معلم می گوید که او لیستی از کلمات را می خواند . بیشتر آنها شبیه به هم شروع می شوند ( مانند شیشه و شب ) . هر وقت دانش آموز کلمه ای را شنید که مثل شیشه شروع نمی شود باید دستش را بالا ببرد.
2- به دانش آموز گفته می شود که چشمهایش را ببندد ، کلماتی به صورت جفت جفت خوانده می شود و دانش آموز باید بگوید آیا آنها مشابه به هم هستند یا اینکه با هم تفاوت دارند .
3- مرحله 2 را با صداهای آغازین تمرین می کنند .
3- مرحله 2 را با صداهای پایانی تمرین می کنند .
5- معلم کلماتی را به همراه صدای آغازین آن تلفظ می کند ، از دانش آموز می خواهد که کلمات بیشتری را که با همان صدای آغازین شروع می شوند بگوید .
6- مرحله ی 5 را با صداهای پایانی تمرین می کنند .
مشکلات کلمات مرکب :
1- به دانش آموز لیستی از کلمات می دهند تا آنها را جدا کند .
2- معلم دولیست به دانش آموز می دهد و از او می خواهد با کشیدن خطوطی از ستون چپ به ستون راست کلمات مرکب بسازد .
مشکلات طبقه بندی :
1- لیستی از کلماتی را نشان دهید که می توان آنها را با طبقه بندی معمولی جدا کرد از دانش آموزی می خواهد تا آنها را گروهبندی کند مثلاً سبزیجات – خانه – حمل و نقل : هویج ، کف ، اتاق ، ماشین ، هواپیما ، گوجه فرنگی ، قطار ، سیب زمینی ، در
2- لیستی از سه کلمه یا بیشتر را می توان تهیه کرد و دانش آموز کلمه ای را که به لیست تعلق ندارد خارج می کند .
نمونه هایی از روشهای درمانی خاص در خواندن :
مشکلات در تشخیص کلی کلمه ( نگاه اولیه به لغات ) :
1- فرهنگ مصور : از دانش آموز خواسته می شود آلبومی از حروف الفبا درست کند . همان طور که دانش آموز کلمه ای را یاد می گیرد تصویر آن را در صفحه مربوط به آن می چسپاند . مثلاً کلمه ماشین را می توان همراه با تصویر آن در صفحه مربوط به « م » چسپاند .
2- کارتهای مصور و ردیابی : روی یک کارت ، تصویری با کلمه ای در زیر آن قرار دارد ، در طرف دیگر خود کلمه چاپ شده است . معلم کارت را با کلمه و تصویر نشان می دهد و کلمه را تلفظ می کند . دانش آموز بعد از او کلمه را تلفظ می کند ، سپس دانش آموز کلمه را تلفظ می کند و آن را ردیابی می کند تا بتواند بدون نگاه کردن به تصویر کلمه را بشناسد . کلمات را می توان گهگاه مرور کرد و به عنوان یک تمرین مستقل به کار برد . این روش درمورد یادگیری اسامی بسیار موثر است .
3- جفت کردن کلمات با تصاویر : این تمرین را می توان با کلمات دیگری به غیر از اسامی مورد استفاده قرار داد . مثلاً تصویر واضحی از پسری در حال دویدن رامی توان برای کمک به تدریس کلمه دویدن مورد استفاده قرار داد . همان تصویر را در پشت کارت نیز چاپ می شود و سه کلمه زیر آن نوشته می شود و دانش آموز باید کلمه را با تصویر منطبق نماید .
4- برچسب زدن : برچسبها را می توان برروی در ، کمد و گنجه، پنجره ، تصاویر ، تابلوی اعلانات و بر روی چیز موجود دیگری در اتاق چسپاند تا دانش آموز ارتباط میان نوشته و شی ء را تشخیص دهد .
مشکلات برگردان کلمه :
1- کلمه با مداد شمعی بر روی کارتی به ابعاد5/12 20 سانتی متر نوشته می شود . از دانش آموز خواسته می شود که کلمه را بخواند ، آن را بیابد و دوباره بخواند . دانش آموز باید این کار را چندین بار انجام دهد و بعد به او فرصت داده می شود تا آن را در یک جمله به کار برد .
2- معلم می تواند کارتی را که با تکه کاغذی پوشیده شده ، بالا نگه دارد . بعد تکه کاغذ را به سمت چپ حرکت دهد تا حروف آن کلمه به ترتیب درست مشخص شود .
3- معلم می تواند از کارتی با کلمه چاپ شده روی آن استفاده کند که حرف اول آن کمی رنگی باشد .
4- معلم می تواند از روش دیگری برای جلب توجه دانش آموز به حرف اول استفاده کند . ( مثلاً گذاشتن ستاره روی حرف اول )
از تمرینات مهم برای حل مشکل خواندن :
- یکی از مهم ترین تمرینات این کار است که مداد را را از فاصله ی تقریبا نزدیک به یک متری می گیریم و به دانش آموز می گوییم که فقط به نوک مداد نگاه کند وبا نزدیک کردن آرام مداد تا جلوی بینی آن را تعقیب نماید ویا مداد را در جهات مختلف آراام حرکت می دهیم و این کار را آرام انجام می دهیم این تمرین به خصوص برای دانش آموزانی خوب است که مشکل دقت و تمرکز داشته و موقع خواندن می پرند وکلمات را نمی بینند
- کنترل سیستم تنفسی در بهبود خواندن ورعایت آهنگ خواندن بسیار موثر است و به همین منظور نی زدن، کنترل شعله ی شمع با فوت ملایم وکنترل شده به صورت خمیده وخاموش نشدن، پر کردن لیوان آب و خالی کردن آن با نی به لیوان دیگر حتی گذاشتن مسابقه بین دانش آموزان، سوت زدن در حالت دم وبازدم، صداکشی با نفس تا آخر،
- ورزش ونرمش دادن به زبان با حرکتهای متفاوت (زبانش را چپ و راست کند یا با زبانش ضربدر و جمع وعلامتها وشکلهای مختلف در داخل دهانش بکشد تا کنترل زبانش را خوب در تسلط داشته باشد و یا فکش را چپ وراست وجهت های مختلف حرکت دهد و بیرون وداخل بردن زبان با شماره ی یک ودو یعنی باشماره ی یک زبانش را بیرون بیاورد و با شماره ی دو زبانش را داخل ببرد. ضمنا وقتی دانش آموز در حرکت دادن زبان یا فک مشکلی داشت به دندان پزشک یا متخصص فک ودهان مراجعه نمایید.
- برای بالا بردن حساسیت شنوایی داخل یک ظرف اول یک مهره قرار می دهیم وتکانش می دهیم وبعد می پرسیم داخلش چندتاست ؟ وبعد زیادترش می کنیم و تعدادش را می پرسیم .یا ضربه می زنیم وتعدادش را می پرسیم یا چند اسم می گوییم ونامهایش را می پرسیم . ویا در داخل هر یک از این قوطی های کوچک هرچیزی می ریزیم ونوع آنها را می پرسیم مثلا لوبیا – پیچ – نمک – شکر – آب و یا با قاشق و اجسام مختلف صدا ایجاد می کنیم ومی پرسیم.
- ببینیم آیا دانش آموز ما می تواند دو دقیقه داستانی را گوش کند و آرام وقرار دارد یانه ؟ وگرنه ممکن است پیش فعالی داشته باشد .
منبع: کارافکر
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
دروغی بزرگ به نام چرتکه و محاسبات ذهنی !!!
شاه کلید حل مسایل تربیتی کودکان
مداد گرفتن و نوشتن چرا این قدر برایم مهم شد؟!
مشکل مداد گرفتن زینب تا فستیوال نوشتن اروپا
دیدگاهتان را بنویسید